Welkom bij Octopus divers

Leven in zee gehalveerd na decennia van uitputting en vervuiling!

Het leven in de oceanen is de afgelopen veertig jaar alarmerend afgenomen. De populaties vissen, zeezoogdieren, reptielen en zeevogels in en rond zee zijn met gemiddeld 49 procent gedaald. Visbestanden van soorten die wereldwijd veel worden gegeten, zoals tonijn, zijn zelfs met driekwart ingestort. Daarnaast is het oppervlakte koraal, mangrovebossen en zeegrasvelden sterk afgenomen, terwijl die gebieden fungeren als kraamkamers voor de zee.

Dat staat in het Living Blue Planet Report dat het Wereld Natuur Fonds (WNF) vandaag internationaal uitbrengt. De speciale oceaneneditie van het Living Planet Report verschijnt vlak voordat de Verenigde Naties eind deze maand de duurzame ontwikkelingsdoelen tegen armoede goedkeuren. Het WNF roept de lidstaten op om bescherming en herstel van de oceanen daarin een belangrijke rol te geven. Een groot deel van de bevolking in met name arme landen is voor haar voedsel en inkomen afhankelijk van een gezonde zee met voldoende vis.

Dynamietvisserij
De oceanen staan bloot aan tal van bedreigingen. Inmiddels wordt 29 procent van de commerciële vissoorten overbevist en verlegt de visindustrie haar grenzen. Vissersschepen kunnen nu al tot twee kilometer diepte vissen. En op de Noordpool komen rijke visgronden vrij door smeltend zeeijs. Door massatoerisme, vervuiling, stijging van zeetemperatuur als gevolg van klimaatverandering en destructieve visserij met dynamiet is al de helft van het koraal verdwenen. Het gevolg is dat de vispopulaties die afhankelijk zijn van koraal -eenderde van alle vissoorten in het rapport- de afgelopen decennia met 34 procent zijn afgenomen. Daarnaast neemt ook het risico op olierampen verder toe door boringen in de diepzee en op de Noordpool. Van de overige vervuiling, zoals plastic soep, komt circa 80 procent van land. Jaarlijks wordt zo’n acht miljoen ton plastic afval in zee gedumpt dat uiteindelijk deels in de voedselketens terecht komt.

,,Het is schrikbarend om te realiseren dat we in enkele generaties de oceanen wereldwijd ernstig hebben beschadigd’’, aldus Carol Phua, een van de hoofdauteurs. ,,We vangen vis sneller dan ze zich voortplanten, vervuilen hun leefgebieden en vernietigen hun kraamkamers, zoals koraalriffen, mangrovebossen en zeegrasvelden. Het leven in zee is gelukkig veerkrachtig en kan zich herstellen, maar dan moet de wereld snel maatregelen nemen om onze oceanen daadwerkelijk te beschermen.’’

Zeekomkommers
Het rapport beschrijft de zorgwekkende situatie van drie soorten die essentieel zijn voor gezonde ecosystemen: haaien, zeekomkommers en zeeschildpadden. Koraal is onder meer afhankelijk van haaien die de riffen in balans houden door zieke en zwakke rifvissen op te eten. Toch wordt inmiddels een op de vier haaiensoorten bedreigd door zware overbevissing voor alleen hun vinnen. De explosief gestegen visserij op zeekomkommers -een delicatesse in Azië– is nog desastreuzer. Rond de Galapagos en in de Egyptische Rode Zee zijn ze al vrijwel weggevist. Zonder zeekomkommers verslechtert het leefgebied voor koraal, waardoor ook andere dieren niet meer kunnen overleven.

De sterke afname van zeeschildpadden is een direct gevolg van bijvangst door visserij, vervuiling, klimaatverandering en verlies van neststranden door extreem weer en zeespiegelstijging. Het aantal lederschildpadden in de Stille Oceaan aan de westkust van Midden-Amerika is de afgelopen decennia bijvoorbeeld met 97 procent geslonken. Tegelijk blijkt dat natuurbescherming ook effect heeft. Door jarenlange beschermingsmaatregelen is de populatie lederschildpadden aan de oostkust van Canada en de Verenigde Staten toegenomen en staat niet meer als bedreigd te boek.

Successen
Dat het tij kan worden gekeerd blijkt ook uit succesvolle voorbeelden. Zo hebben lokale bevolking en vissers voor de kust van Noord-Mozambique met hulp van onder meer het WNF twee beschermde zeegebieden ingesteld. In die kwetsbare koraalriffen die fungeren als kraamkamers voor vis, geldt sindsdien een visverbod. Het ecosysteem dat vijf jaar geleden door zware overbevissing op instorten stond herstelt zich inmiddels weer en visvangsten nemen fors toe. Een ander succesverhaal zijn de Fiji-eilanden die een einde hebben gemaakt aan visserij op haaienvinnen door een visverbod van dertig mijl ronde de eilanden in te stellen. De duiktoeristen die op de haaien afkomen, leveren de eilanden jaarlijks tientallen miljoenen dollars op.

TV-tip: Vanavond (16-09-2015) om 19:20 uur op NPO2 staat De Kennis van Nu in het teken van wrakduiken. Op de bodem van het Oostvoornse Meer onder de rook van Rotterdam ligt het wrak van een vroege Nederlandse walvisvaarder. De Kennis van Nu mocht mee op duikexpeditie naar dit eeuwenoude schip.

En de beelden zijn van Peter van Rodijnen (jaja, de broer van…!!!) en Klaudie Bartelink.

De 9-daagse duikexpeditie van Stichting Duik de Noordzee schoon heeft spectaculaire resultaten opgeleverd. Het duikteam vond nieuwe en zeldzame soorten op de kunstriffen van de Doggersbank, Klaverbank en Bruine Bank. Net over de grens met Engeland is een Duitse onderzeeër gevonden uit de Tweede Wereldoorlog. Tevens hebben de duikers 2000kg netten, lood en ander afval geborgen.

Het expeditieteam dook op scheepswrakken en afgezonken olieplatforms. Er zijn 15 duiken gemaakt op 12 verschillende locaties met 28 duikers. De duikers vonden een paar zeer aansprekende nieuwe soorten. De eerste kreeg de naam Kristalwitte eiereter (Favorinus blianus). Deze zeenaaktslak rooft de eieren van andere naaktslakken. De tweede nieuwe soort is een brokkelster, een zeester met dunne lange armen met grote stekels. Deze is gedoopt tot het Zwarte sterretje (Ophiocomina nigra). De derde heeft de naam Witpunt zee-egel gekregen (Strongylocentrotus droebachiensis).

Eerder vond het duikteam ook al nieuwe soorten op de Noordzee, 80% hiervan is nu opnieuw waargenomen. Bijvoorbeeld de Stiefelslak (Simnia patula) en de IJszeester werden ontdek op de Doggersbank en blijken nu nog steeds algemeen aanwezig te zijn in dit Natura2000 gebied. En het Juweelanemoontje dat in 2012 op het wrak van de Anna Graebe is gevonden, verspreidt zich ook verder over de Noordzee.

Het duikteam dook op bekende en onbekende wrakken om naast de biodiversiteit ook de historische waarde van de wrakken te onderzoeken. Zo vonden ze een complete Duitse U-boot die rechtop ligt net over de grens in Engels water. Dit is bijzonder omdat de torens van U-boten er meestal af zijn gesloopt. De inhoud van de onderzeeër is niet onderzocht en blijft een mysterie. Het ontsnappingsluik is geborgen om de onderzeeër te kunnen identificeren en wordt aan een Duits museum gedoneerd.

Net als op eerdere expedities zijn door vissers verloren visnetten, –lijnen en lood verwijderd. Het afval vormt een grote bedreiging voor het onderwaterleven. Krabben, kreeften en vissen raken in de netten en lijnen verstrikt en sterven een langzame dood. Verder is bekend dat afval in zee afbreekt tot microplastics wat door allerlei organismen wordt ingenomen en zo in de voedselketen terecht kan komen.

Expeditie Doggersbank 2015
Expeditie Doggersbank 2015 is een initiatief van Stichting Duik de Noordzee schoon in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds, Stichting De Noordzee en Sodexo. Het expeditieteam bestaat uit biologen, archeologen, milieudeskundigen, fotografen, filmers en supportduikers. Het
duikwerk kan alleen worden gedaan door zeer ervaren duikers gezien de lastige omstandigheden waarin het project moet worden uitgevoerd: 25 tot 45 meter diepte in koud, stromend water met wisselend zicht (2 tot 10 meter). Het team werkt nauw samen met onderzoeksbureaus,
bedrijfsleven, universiteiten en de overheid. Het is de 8ste expeditie die de stichting heeft organiseert. Stichting Duik de Noordzee schoon
Stichting Duik de Noordzee schoon wil het belang van kunstriffen in de Noordzee op de kaart zetten en degelijk beleid afdwingen. Wrakken fungeren als kraamkamers en schuilplaatsen voor veel dieren, er leven naar schatting 300 verschillende diersoorten bij de wrakken. Het zijn ook tijdscapsules van groot cultuur historisch belang. Sinds 2011 organiseerde de stichting al acht succesvolle expedities naar verschillende gebieden in de Noordzee. Er zijn 160 wrakken schoongemaakt, waarbij 20.000 kg aan netten en lijnen en tonnen vislood is geborgen. Lood is een giftige stof en is schadelijk voor het onderwaterleven. Fotografen, filmers en marien biologen hebben alle duikacties boven- en onderwater in kaart en in beeld gebracht en tientallen voor Nederland nieuwe en zeer zeldzame diersoorten ontdekt. In totaal hebben de vrijwilligers 55.000 uur besteed aan dit project.

Eerst de zeezoogdieren wegjagen en dan pas een bom onschadelijk maken. De bemanning van mijnenjager Zr. Ms. Makkum pakte gisteren een zogenoemde ‘blockbuster’ uit de Tweede Wereldoorlog op een bijzondere manier aan. Deze joekels waren bedoeld om een heel woonblok weg te vagen.

Om de verstoring van het zeeleven zoveel mogelijk te beperken, had de marine kennisinstituut TNO om advies gevraagd. De bom die een schipper recent op 300 kilometer uit de Nederlandse kust boven haalde, was met 4000 pond en een lengte van 2,5 meter namelijk bijzonder groot.

Granaten overboord

In het adviesrapport stonden verschillende aanbevelingen om zeezoogdieren zoals bruinvissen voortijdig weg te laten zwemmen. Zodoende heeft Zr. Ms. Makkum vooraf een extra sonar gebruikt. Dit hoogfrequente geluid is onprettig voor de dieren. Daarnaast werden schrikgranaten overboord gegooid. Ook is de bom met drijfzakken van de bodem gehaald tot 10 meter onder de waterlijn. Op deze manier zou de meeste druk z’n weg naar boven vinden en ook zo de schade minimaliseren.

Springstof weggelekt

De verwachting was dat de ontploffing een enorme waterzuil zou veroorzaken. Er werden dan ook de nodige wenkbrauwen gefronst toen het door Explosieven Opruimingsdienst Defensie en marineduikers aangebrachte explosief tot ontploffing werd gebracht en enig effect uitbleef. Een verkenning door een duiker zorgde voor duidelijkheid. De 1800 kilo springstof bleek in de loop van 70 jaar uit de bom te zijn gelekt. Toch overheerste tevredenheid, een mogelijke bom is onschadelijke gemaakt. De nieuwe werkwijze bleek te werken en kan in de toekomst vaker worden toegepast.

Taken mijnendienst

De hoofdtaak van de mijnenjagers is mijnenvrij houden van de zee, de kustwateren en de havenmondingen. Wekelijks treffen vissers nog bommen en mijnen aan uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Mogelijk liggen er nog honderdduizenden onontplofte oorlogsprojectielen. Daarnaast beschermen ze maritieme eenheden in gebieden met mijnendreiging.

Grijze walvis met 2 jongen.

Walvisspotters konden begin deze week hun ogen niet geloven toen ze tijdens een boottocht bij Californië (VS) een grijze walvis zagen met twee jongen. Voor zover bekend is dit nog nooit eerder vertoond en zeker niet op beeld vastgelegd.

Het bijzondere groepje werd waargenomen in de wateren bij Dana Point in Californië. In een verklaring heeft kapitein Dave Anderson van het schip gezegd dat hij in 20 jaar nog nooit een walvis heeft gezien met meer dan één jong: “Het was echt schitterend om de twee jongen naast hun moeder te zien. Het mooiste wat ik ooit heb waargenomen in de oceaan.”

Dankzij een drone konden de uiterst bijzondere beelden voor de eeuwigheid vastgelegd worden. Te zien is hoe het groepje het water doorklieft, zich niet bewust van de opwinding die zich op dat moment meester maakte van de walvisspotters.

Nog niet eerder werd gedocumenteerd dat een grijze walvismoeder meer dan één jong had. Wel zijn er enkele gevallen bij dolfijnen bekend. Of er in dit geval sprake is van een tweeling of dat de moeder een tweede kalf heeft geadopteerd is niet zeker. Maar Anderson heeft een vermoeden: “Hoewel uiterst zeldzaam denk ik toch dat het gaat om twee kalveren van dezelfde moeder. Ondanks dat het ene kalf iets langer is dan het andere was er bij geen van beide sprake van ondervoeding, wat je wel zou verwachten in het geval van adoptie.”

Hoe dan ook hebben de dieren een lange reis voor de boeg. Ze zijn namelijk onderweg van Mexico richting de Arctische wateren, om zich daar tegoed te doen aan het grote voedselaanbod. Voor de moeder zal het een zware reis worden, want een walvisjong komt gemiddeld 25 kilo aan per dag. Bij één jong verliest de moeder tijdens zo’n reis tot wel een derde van haar lichaamsgewicht door het voeden, laat staan welke gevolgen twee jongen zullen hebben. Ook zal het een stuk moeilijker zijn om haar jongen te beschermen tegen aanvallen van orka’s en bedreigingen door menselijke activiteiten. Kapitein Anderson:

“Ze zagen er goed uit, als een grote gelukkige familie. Ik hoop van harte dat er nog meer meldingen komen van waarnemingen terwijl ze onderweg zijn. Ik doe een schietgebedje dat ze heelhuids aankomen op hun einddoel en dat hun moeder in staat is om ze onderweg van voldoende voedsel te voorzien.”

Een onderzoekster aan het Monterey Bay Aquarium in Californië heeft een nieuwe octopussoort ontdekt. Stephanie Bush zoekt nu een naam voor haar ontdekking. “Hij is zo liefelijk dat ik eraan denk om hem ‘adorabilis’ te noemen”, zegt zij.

Stephanie Bush is postgraduaatstudente aan het Monterey Bay Aquarium Research Institute. “Ik moet deze ontdekking heel ernstig nemen, maar deze kleine octopus tovert onvermijdelijk een glimlach op mijn gelaat en dat van mijn collega’s. Wetenschappers zijn per slot van rekening ook maar mensen”. De ontdekking lijkt sterk op een flapjack octopus, maar vertoont genoeg verschillen om van een nieuwe soort te kunnen spreken.

Een orka die op de rotsen gespoeld was in het noorden van British Columbia (Canada), heeft het dankzij een team van walvisonderzoekers en vrijwilligers weten te overleven. Het dier was tussen de rotsen beland en kon bij laagtij niet meer wegkomen. Het enige wat de redders konden doen, was het dier nat houden tot hoogtij.

Toen het vrouwelijke dier gevonden werd, was ze flink gestrest. Maar langzaam kwam ze tot rust. «We zagen dat ze rustiger ging ademen toen ze doorhad dat we haar hielpen.» Eind van de dag werd het hoogtij en slaagde de orka erin los te komen van de rotsen. Ze werd naar open zee begeleid en sloot zich binnen de kortste keren aan bij haar eigen ‘pod’ (groep).